JAK SPRAWDZIĆ, CZY DZIECKO JEST ODWODNIONE?

(A wpis o biegunce u dzieci z marca 2020 macie TUTAJ).

[Styczeń 2018]

JAK SPRAWDZIĆ, CZY DZIECKO JEST ODWODNIONE? – FILM

UWAGA, POPRAWKA DO FILMU: Fałd skórny powinien się rozprostowywać OD RAZU (powiedziałam do dwóch sekund, ale to powinno być o wiele szybciej, momentalnie).

JAK SPRAWDZIĆ, CZY DZIECKO JEST ODWODNIONE? – TEKST

Czy odwodnienie jest groźne?

Słuchałam kiedyś dyskusji dwóch osób z mojej rodziny o pewnym chorym dziecku. Jedna z nich upierała się, że to dziecko nie umarło z powodu odwodnienia. Że przyczyna była inna. Bo dzieci nie umierają z powodu odwodnienia!

Nieprawda. Dzieci umierają z powodu odwodnienia. Mnóstwo dzieci na świecie umiera każdego roku z tego powodu.

malowanywelon
„The Painted Veil” (2006), reżyseria:John Curran

Może kojarzycie z opisów różnych wojen, jak biegunka dziesiątkowała żołnierzy?
A może widzieliście piękny film „Malowany welon”, gdzie lekarz grany przed Edwarda Nortona jedzie do miejsca, gdzie ma miejsce epidemia cholery. Wiecie, jak zabija cholera? Nie w jakiś podstępny, wymyślny sposób. Tylko odwodnieniem. W tym filmie o życiu i śmierci ludzi decydowało wyłącznie to, czy transport kroplówek przyjedzie na czas!

Na szczęście w Polsce śmierć dzieci z powodu odwodnienia to rzadkie sytuacje, bo mamy łatwy dostęp do służb medycznych. Jeżeli nasze dziecko się odwodni, zabieramy je do szpitala, gdzie (upraszczając) dostanie kroplówki i wszystko będzie dobrze.

Jest istotne, żebyśmy wychwycili ten moment, gdy należy dziecko do szpitala zabrać. Bo jeżeli trafi do szpitala za późno, żyły na obwodzie będą zapadnięte i będzie trudno tak odwodnionemu dziecku założyć wenflon i je nawodnić. Istnieje na szczęście jeszcze coś takiego, jak wkłucie doszpikowe – tutaj wkłuwamy się do kości i możemy podawać płyny do szpiku kostnego, aż uda się nawodnić dziecko na tyle, że da się założyć wkłucie na obwodzie (czyli to takie zwykłe, na ręce czy u małych niemowlaczków na główce). Wspaniała rzecz ratująca życie (oby zawsze była dostępna, gdy zachodzi potrzeba).

intraosseous, dostęp doszpikowy
Sprzęt do dostępu doszpikowego (źródło: Wikipedia).

Pamiętajcie – ciężkie odwodnienie to groźna sytuacja. Im mniejsze dziecko, tym groźniejsza. Maluszki mogą się poważnie odwodnić w ciągu kilku-kilkunastu godzin.

Po tym trochę strasznym wstępie, przejdźmy do sedna:

Kiedy powinienem ocenić, czy moje dziecko jest odwodnione?

Czynniki ryzyka odwodnienia u dziecka:

  • BIEGUNKA
  • WYMIOTY
  • gorączka
  • infekcja (nawet bez gorączki) – np. katar, zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli
  • upały
  • wysiłek fizyczny (np. zawody sportowe, zabawa na placu zabaw, zwłaszcza w gorący dzień)
  • dziecko mało pije

JAK SPRAWDZIĆ, CZY DZIECKO JEST ODWODNIONE?

Na odwodnienie u Twojego dziecka wskazują:

  • NIE SIKA/MAŁO SIKA

To jest super wskaźnik odwodnienia. Jeśli dziecko przestaje sikać albo sika bardzo mało, na pewno to sygnał, że należy je nawodnić (może to też być objaw np. zakażenia dróg moczowych, ale wtedy też nawodnienie jest ważne i też powinien dziecko zobaczyć lekarz).

U starszego dziecka zwróćmy uwagę, jak często chodzi do łazienki. A najlepiej idźmy z nim i zobaczmy, ile moczu oddaje przy sikaniu (normalną ilość czy mało?). Ciemny kolor moczu też świadczy o tym, że dziecko powinno więcej pić.

Ale jak poznać, że pieluszkowy maluch mało sika? Przecież nie widzimy tego sikania, bo ma założoną pieluszkę!

Niemowlaki powinny moczyć minimum 6 pieluch dziennie.

Moczyć w sensie SIKAĆ. Nawet najbardziej wodnista biegunka nie liczy się jako moczenie pieluchy w tym wypadku. Dlaczego?
Biegunka oznacza utratę wody z organizmu. BIEGUNKA JEST ZŁA.
Mocz oznacza, że woda w organizmie jest, skoro nerki miały co przefiltrować i udało im się wytworzyć mocz. MOCZ JEST DOBRY.

Gdy dziecko ma biegunkę, czasem trudno ocenić, ile właściwie sika. Wtedy używamy uniwersalnej zasady – jeżeli nie jesteśmy czegoś pewni, a stan dziecka nas niepokoi, zabieramy je szybko do lekarza!

  • JEST OSŁABIONE/ ZACHOWUJE SIĘ DZIWNIE

Starsze dziecko powie nam, że czuje się słabo. Maluch nie. Ale jeśli widzimy, że nasze dziecko jest apatyczne, podsypiające, osłabione, wiotkie to zawsze zły znak!

UWAGA: Odwodnione dziecko może być też rozdrażnione!

  • UTRATA MASY CIAŁA

Jeżeli macie wiarygodną wagę, możecie dziecko ważyć co parę godzin (zawsze na golasa). Utrata masy ciała powyżej 10% wyjściowej masy ciała (np. dziecko, które ważyło na początku choroby 10kg, teraz waży 9kg lub mniej)- podejrzewamy ciężkie odwodnienie!

  • ZAPADNIĘTE/WKLĘSŁE CIEMIĄCZKO u niemowlaków

Ciemiączko to to miękkie miejsce na głowie naszego malucha, gdzie kości czaszki jeszcze się nie zrosły. Jeśli jest zapadnięte, czyli wklęsłe, poniżej poziomu czaszki  albo jeśli jest pulsujące (widać, że rusza się w rytm bicia serca) – sprawdźmy inne objawy odwodnienia. Zdarza się, że ciemiączko pulsuje u zupełnie zdrowych dzieci, więc jeśli występuje tylko to, bez innych niepokojących objawów, nie musimy się martwić.

  • PŁACZ BEZ OBECNOŚCI ŁEZ

  • FAŁD SKÓRNY WOLNO SIĘ ROZPROSTOWUJE

Sprawdzamy to tak: chwytami skórę na brzuchu naszego dziecka. I puszczamy. Jeżeli skóra jest sprężysta, od razu wraca na swoje miejsce – jest okej. Jeżeli puściliśmy skórę, a ona bardzo powoli wraca na swoje miejsce, jest trochę jak plastelina – jest źle.

  • OBŁOŻONY (BIAŁY) JĘZYK, spękane usta

    bialy jezyk, oblozony jezyk, odwodnienie
    Obłożony=biały język u odwodnionego pacjenta (zbiory własne).

Biały nalot na języku to prosty do oceny wskaźnik odwodnienia. Zwłaszcza u starszaków, które same nam język pokażą. Jeżeli nasze dziecko ma biały nalot na języku, pilnujmy, żeby dużo piło – aż język znów stanie się różowy.

UWAGA: U dzieci karmionych mlekiem może być po posiłku na języku biały nalot od mleka 🙂 (Sama się na tym przejechałam u jednej małej pacjentki, która piła z piersi tuż przed wejściem do gabinetu).

  • ZMIENIONE, ZAOSTRZONE RYSY TWARZY

To trochę dziwny punkt i sama nie wiem do końca, jak to wygląda w praktyce. Chodzi tu o zapadnięte gałki oczne. Myślę, że można to sprowadzić do tego, co zwykle – jeżeli nasze dziecko wygląda dla nas dziwnie, coś nam się w nim nie podoba, zabierzmy je do lekarza.

  • WZMOŻONE PRAGNIENIE albo…

Dziecko w pierwszej fazie odwodnienia będzie spragnione i będzie chciało dużo pić – to dobra sytuacja! Wtedy dbajmy o nawodnienie dziecka, podawajmy mu często pierś albo wodę, starszaków mobilizujmy, żeby co chwilę napiły się chociaż mały łyk jakiegoś napoju.

ALE dziecko, które ma nudności albo dziecko mocno odwodnione może odmawiać picia! Jeżeli podejrzewamy, że dziecko jest odwodnione, a nie chce przyjmować płynów to bardzo niepokojąca sytuacja!

  • ***WYDŁUŻONY NAWRÓT WŁOŚNICZKOWY (kapilarny)

    nawrot kapilarny, nawrot wlosniczkowy, odwodnienie
    Sprawdzamy nawrót kapilarny (włośniczkowy) u dziecka (zbiory własne).

To nie typowy objaw odwodnienia, ale w ten sposób ocenia się w łatwy sposób perfuzję narządową – czyli czy wystarczająca ilość krwi przechodzi przez ważne narządy. To łatwe do sprawdzenia, a bardzo ważne.

Jak to sprawdzamy? Uciskamy 2 palcami klatkę piersiową naszego malucha (mostek mniej więcej na wysokości serca). Uciskamy przez 5 sekund. A potem puszczamy. W pierwszym momencie skóra jest biała, bo ją uciskaliśmy. Ale w ciągu mniej, niż 2 sekund skóra powinna odzyskać swój kolor! Jeśli trwa to powyżej 2 sekund – bardzo zły znak! (To znaczy, że jest mało płynu=krwi w naczyniach).

CO ROBIĆ, GDY DZIECKO JEST ODWODNIONE?

NAWADNIAĆ :).

Serio, tylko tyle. To nie sprawi, że biegunka przejdzie szybciej. Ale sprawi, że Twojemu dziecku nic się nie stanie. Płyny, które traci z biegunką/wymiotami/gorączką, zostaną uzupełnione i Twoje dziecko będzie bezpieczne.

JAK NAWADNIAĆ?

W aptece znajdziecie wiele płynów nawadniających (elektolitowych) o przeróżnych smakach. Można je stosować już u niemowląt. Te płyny są najlepsze do nawadniania dziecka. Ale mają wadę – zwykle nie są zbyt smaczne. Spróbujcie wybrać płyn o smaku, który lubi Wasze dziecko. Wsadźcie napój do lodówki. I taki chłodny podawajcie dziecku małymi łykami.

[Dziecko karmione piersią – przystawiać do piersi jak najczęściej. Często to wystarcza. Jeśli nie, można również sięgnąć po dopajanie np. powyższymi płynami.]

Według jednego badania klinicznego dobre efekty dawał sok jabłkowy, rozcieńczony wodą. Też fajna opcja.

Jeżeli dziecko nie chce pić płynów nawadniających – niech pije wodę, herbatę, kompot, zupę. Unikajcie gęstych soków owocowych i warzywnych (mogą nasilić biegunkę), zwłaszcza przecierowych.

U starszych dzieciaków mamy czasem podają napoje izotoniczne (takie, jakie piją biegacze i inni sportowcy). To też jakieś wyjście, jeżeli dziecko nie chce pić innych płynów.

Jeśli chodzi o coca-colę, to jestem przeciwnikiem. Macie naprawdę z czego wybierać, a coca-cola jako hiperosmotyczna może biegunkę nasilać (pomijając już to, że w ogóle jest nieodpowiednim napojem dla dzieci).

U malucha z nudnościami zacznijcie od podawania małych ilości wody (żeby nie wywołać wymiotòw) – np. strzykawką prosto do buzi. Można zacząć nawet od porcji tak małych, jak 1-2ml.

Nie zmuszajcie dziecka do jedzenia – nic mu się nie stanie, nawet jeśli przez cały dzień mało co zje.

A jeśli ma apetyt – niech je to, co zawsze, to, na co ma ochotę. Nie ma żadnej specjalnej diety dla dzieci z biegunką/wymiotami.

Można ewentualnie podawać dziecku również probiotyk.

(A wpis o biegunce u dzieci z marca 2020 macie TUTAJ).